Omdat het in het zuidoosten van Albanië veel kouder is, heb ik dikke kleren aangetrokken. We hebben een reis van drieënhalf uur achter de rug en rijden bij aankomst in Korça even de berg op om in de sneeuw te spelen. Sneeuwballen gooien, net doen of je de ander van de berg afduwt, in de lucht springen voor rare foto’s en uiteindelijk met elkaar de slappe lach krijgen voordat mijn collega de auto weer naar de stad laat slippen.
Van de kou is niets meer over nu we het zaaltje binnenstappen waar we de training gaan geven. De houtkachel is flink opgestookt en de hitte is niet te harden. De deur openzetten helpt maar matig, maar is wel een welkom gebaar voor de 27 vrouwen die één voor één komen binnendruppelen. Een heel aantal ken ik er al – moeders van tieners in Dream Academy, oma’s van kinderen die we sponsoren met voedsel en schoolspullen, jonge Roma-meiden met een paar kinderen om zich heen. Wat zijn ze toch klein, die vrouwen uit de bergdorpen, ik moet diep door de knieën voor de gebruikelijke twee zoenen.
We beginnen met een spel. We staan in de kring en gooien een bol wol naar elkaar terwijl we de draad vasthouden. Zo ontstaat er een web van connectie. Het thema van de training is: Restaurimi i marrëdhënieve – Herstel van relaties. Door het web zien we dat we elkaar nodig hebben en met elkaar verbonden zijn. Als iemand de draad loslaat, ontstaan er gaten. En die gaten, die kennen we allemaal in ons leven.
Zo stap ik in het thema, in de hoop dat de vrouwen actief mee zullen doen. Ik begin met de vraag: “Wat is er mooi aan een goede relatie met iemand, of het nu je partner, buurvrouw, vriendin, collega of familielid is?” Onmiddellijk beginnen de vrouwen mee te denken. Steun, hulp, begrip, gezelligheid, meedenken, liefde. De antwoorden op de vraag wat er moeilijk is als een relatie niet goed loopt of zelfs breekt, komen wat aarzelender, en sommigen zitten het gesprek met open mond aan te kijken. Steeds verder gaan we op onderzoek, om uit te komen bij het thema herstel. We voelen allemaal hoe ingewikkeld het is. En hoe aanlokkelijk. Het goede zoeken voor iedereen, boosheid en pijn achter je laten, vergeving. De weerbarstigheid van het leven staat op de gezichten getekend. Maar de woorden van hoop doen goed, delen geeft lucht.
Als ik nadenk over de situaties waar deze vrouwen zich in bevinden, lijkt het me bijna onmogelijk om dit thema goed te bespreken. Situaties van huiselijk geweld, bloedwraak, jarenlange detentie, armoede, buiten spel staan, uitzichtloosheid. Gelukkig hoef ik niet te vertellen hoe het zit, maar mag ik het onderwerp herstel op tafel leggen om met elkaar te kijken naar wat het voor ieder kan betekenen. Ik ben verwonderd over de participatie van de vrouwen, de ontspanning die langzaam de warme groep binnenkruipt.
We doen een pantomime met woorden van de training. Steeds mag een andere vrouw iets uitbeelden voor de groep. Ik zie maar weinig verschil in de uitgebeelde emoties, maar de dames weten ze feilloos te benoemen. Zij zien en voelen de details die mij ontgaan.
Na weer vierenvijftig zoenen en in mijn wang knijpen en over mijn haar aaien zijn de vrouwen weer verdwenen, elk naar hun eigen verscholen plaatsje in dit land. Met de collega’s praten we na. Ik vraag aan de gevangenispastor uit Korça of hij bij het naar huis brengen van een paar vrouwen nog gehoord heeft hoe ze het vonden. Ze hadden het fijn gevonden, nog nooit hadden ze zo gepraat met elkaar over iets als relaties en herstel. En wat ook heel feestelijk was, wat de meesten van hen niet zelf kunnen kopen, was priklimonade en zoutjes. Ze hadden echt het gevoel in de watten gelegd te zijn, dat er speciaal moeite voor hen gedaan was. En ze vroegen zich af wanneer de volgende bijeenkomst zou zijn.
Nadenkend over alle indrukken vinden we door de sneeuw onze weg terug naar ons logeeradres. Marrëdhënie – Albanees voor relatie – bestaat uit de woorden marrë, nemen, en dhënie, geven. Dat gebeurde vandaag. Ook ik ervaar deze dag als een geschenk.
