[:nl]Na een jaar Albanië ben ik er verbaasd over hoezeer China nog een rol speelt in mijn gedachten en taal. Het is al 15 jaar geleden dat ik uit China terug ben gekomen naar Nederland. Maar ‘Plein van de hemelse vrede’ ligt op het puntje van mijn tong als ik wat over het Skanderbegplein wil vertellen. Ik zeg nog herhaaldelijk “toen ik net in China woonde”, als ik Albanië bedoel. Ik zeg soms Tianjin in plaats van Tirana. En wil ik snel reageren op een vraag of situatie, dan komen geheid de woorden eerst in het Chinees in mijn gedachten. Pas flapte ik tegen een jongen die in mijn flat reclamefolders op de deurmatten gooide er een zin uit die bestond uit Engels, Chinees en, ja ook nog een beetje, Albanees. Terecht keek hij langs me heen en reageerde niet.
Hoe vaak heb ik al tegen mezelf gezegd: Kan dat Chinese luikje even dicht a.u.b.! Na een jaar Albanië is me dat nog steeds niet gelukt. Blijkbaar is mijn buitenlandervaring onherroepelijk in Chinese karakters geschreven.
Als je werkt met gevangenen, zou je ze ook wel eens willen vragen gewoon het verkeerde luikje dicht te gooien. Wegblijven van de drugs. Zonder corruptie met minder geld tevreden zijn. Nee zeggen tegen verleidingen. Niet zo agressief reageren. Maar hoe doe je dat luikje dicht als je verleden uit die taal bestond? Ze zijn hardnekkig, die oude patronen. De levensstijl die bij armoede hoort. Verkeerde keuzes maken, die ook gevolgen hebben voor de mensen om je heen. Werken aan herstel – geestelijk, praktisch of tussen mensen onderling – is een proces van steeds weer leren het juiste luik te openen en stug het andere dicht te blijven duwen. Wat hulp kun je daar wel bij gebruiken. Mooi dat wij dat bij Sh.K.B.Sh. nou net bieden!
Pas bezocht ik de grote villa van Enver Hoxha, dictator uit het communistische tijdperk in Albanië. Midden in Tirana staat het, met een mooie tuin erom heen, in de wijk die destijds voor het plebs gesloten was. De villa was opengesteld voor een tentoonstelling van prachtige oude manuscripten van evangeliën, liedboeken, korans, een ‘De Vita Jesv Christi Salvatoris Mvndi’, een Byzantijns muziekboek uit de 13e eeuw, de psalmen van David uit de 15e eeuw, verhalen van Imam Ali van recentere datum, en een dichtbundel uit 1456. Ik vond het een bizarre ervaring om deze religieuze geschriften te zien liggen in het huis van de leider die Albanië destijds tot de eerste atheïstische staat van de wereld heeft verklaard. Blijkbaar weet dit volk, dat nog dagelijks leeft bij het traumatische verleden, ook historische luikjes dicht te doen. En andere te openen, van ontwikkeling, herstel en ruimte voor geloof. Waar ik vaak in mijn eentje in een museum rondloop, bleken in twee weken tijd 20.000 mensen deze tentoonstelling te hebben bezocht.
Chinese luikjes, criminele luikjes, communistische luikjes. De impact is natuurlijk niet te vergelijken, maar ze springen soms open waar je ze niet gebruiken kunt. Het verleden is onderdeel van wie je bent en wat je gevormd heeft. Maar wonderlijk genoeg zijn er steeds weer nieuwe luiken die open kunnen. Ik blijf een Zhongguotong* volgens de groep Chinese toeristen waar ik pas een praatje mee maakte, maar ook het Albanese luik staat open. Gevangenen en hun families blijven vaak, ook na herstel, nog lang de littekens dragen van het verleden. Maar het lukt toch ook om nieuwe wegen te vinden, via werk en kerk, in en buiten de gevangenis. En Albanië combineert oude, nog oudere en nieuwe tijden, in de hoop op een groot open luik naar een mooie toekomst.
Ontmoeting met Chinese toeristen
Interieur van het huis van Enver Hoxha
Manuscript Het leven van Jezus Christus
* In China now, 中国通 Zhōng guó tōng; literally: “China expert”, refers to a foreigner who shows a familiarity with, or affinity for, Chinese language and culture (Wikipedia)[:]